معرفی انواع خوراک دام
الف – علوفه ها
هرگونه خوراک گیاهى و پرحجم که ارزش غذایى داشته باشد و خوش خوراک هم باشد، علوفه نام دارد.
یونجه یابیده: این علوفه ارزش غذایى زیادى دارد. یونجه به عنوان یک غذاى عالى در تغذیه دام به خصوص براى گاو شیرى استفاده مىشود. پروتئین و کلسیم بالاى این علوفه نشانه مرغوب بودن آن است. زمان برداشت یونجه وقتى است که یک سوم بوته ها به گل بنشینند. در جیره غذایى گاو شیرى، بین دو تا چهار کیلوگرم یونجه در روز کافى و مناسب است.
علف باغ: این علف در تغذیه گاو شیرى و پروارى استفاده مىشود. به دلیل داشتن رشتههاى بلند، نشخوار دامها را زیاد مىکند. به علاوه در گاوهاى شیرى باعث بیشترشدن چربى شیر مىشود. براى جلوگیرى از خارجشدن سریع خوراک هاى آردى از بدن دام هاى پروارى از این علوفه استفاده مىکنند.
کاه به علت خشک و پُرحجم بودن، ارزش غذایى زیادى براى دامها ندارد. از نظر ارزش غذایى، کاه جو از کاه گندم بهتر است. همچنین کاه گندم از کاه برنج بهتر است. براى دام هاى سنگین بهتر است که کاه به صورت رشته هاى بلند باشد. مصرف کاه باید کم و به مقدار لازم باشد. هر چه مقدار این علوفه در جیره غذایى دامها بیشتر باشد، جلوى هضم و مصرف بیشتر غذا را مىگیرد. باید راست کاه را همیشه بعد از خوراکهاى دیگر به دامها داد.
اگر کاه و علوفه هاى مانند آن به صورت غنى شده به دامها داده شوند. ارزش غذایى بیشتر مى دارند. براى گاوهاى خشک مىتوان مقدار بیشترى از این علوفه در جیره غذایى قرار داد.
سیلوها: براى استفاده بیشتر و بهتر از علوفه هاى خشک و هضم بهتر این علوفه ها، آنها را سیلو مى کنند.
ب – خوراکهاى فشرده شده یا کنسانتره دامى
علوفه هاى آردى و خوراکهایى که از رشته هاى کمى تشکیل شده اند رإ خوراکهاى کنسانتره اى مى گویند. وقتى مقدار مشخصى از ماده هایى مانند جو، سبوس، تفاله چغندر قند، کنجاله تخم پنبه را با تکمیل کننده هاى معدنى و ویتامینى مخلوط کنند، خوراک کنسانتره تهیه مىشود.
براى برطرف کردن نیاز غذایى دام هایى که تولید بالایى دارند، علاوه بر علوفه باید مقدار مشخصى از کنسانتره دامى هم استفاده کرد. به گاوهاى بومى و دورگ روستایى که بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مى کنند، باید مقدار مشخصى کنسانتره دامى داد.
به دامداران عزیز سفارش مىشود اگر خوراک را از کارخانه خریدارى مىکنند، در هنگام تهیه و مخلوط کردن کنسانتره در کارخانه حضور داشته باشند. به این ترتیب، مىتوانند کنترل کنند که از هر مادهاى به مقدار مشخص و لازم در کنسانتره مخلوط شده است و جلوى هرگونه تقلب گرفته شود.
براى تهیه کنسانتره به وسیله خود دامدار، مىتوانید از دستور زیر استفاده کنید. این دستور براى گاو شیرى که بین ده تا پانزده کیلوگرم شیر تولید مىکند، مناسب است.
مقدار جو سى و پنج تا چهل درصد، سبوس گندم سى تا سى و پنج درصد، تفاله چغندر قند هشت تا ده درصد، کنجاله تخم پنبه پنج تا هفت درصد، نمک نیم درصد و سبوس برنج شش تا هشت درصد باید باشد. به این مادهها مقدارى کربنات کلسیم یا دىکلسیم فسفات هم اضافه مى کنند.
نکته هاى مهم در تغذیه مخلوط علوفه و کنسانتره :
براى گاوهاى شیرى روستایى که تولید شیر آنان به هفت تا هشت کیلوگرم مىرسد، لازم نیست که از کنسانتره استفاده کنید. با علوفه هاى مرغوب مىتوان نیاز غذایى این دامها را برطرف کرد. ولى براى گاوهایى که در روز بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مىکنند، باید از کنسانتره استفاده کرد.
براى این گاوها در برابر هر یک کیلوگرم شیر تولیدى، نیم کیلوگرم کنسانتره دامى لازم است. براى مثال اگر گاوى چهارده کیلوگرم شیر تولید مىکند، باید روزانه هفت کیلوگرم کنسانتره به اضافه مقدار لازم علوفه تازه و مرغوب بخورد.
تغییر جیره غذایى دام باید با احتیاط کمکم انجام شود. تا باعث کم شدن تولید نشود. اگر در غذاى دام از ضایعات استفاده مىشود باید با توجه به نوع ماده افزودنى از مقدار کنسانتره کم کرد.
علوفههاى سبز، رطوبت زیادى دارند. به همین دلیل دو تا سه برابر علوفه هاى خشک باید مصرف شوند. اگر بتوان علوفه و کنسانتره را به طور کامل مخلوط کرد، خیلى مناسب است. اگر این کار انجام نشد، سعى کنید فاصله زمانى بین تغذیه با علوفه و کنسانتره خیلى کم باشد.
براى بیشترشدن مقدار تولیدشیره مىتوان تا حدودى از کنسانتره دامى استفاده کرد. مصرف زیاد کنسانتره باعث کم شدن چربى شیر مىشود. در این حالت باید از علوفه هاى مرغوب با رشته هاى بلند و کنجاله تخم پنبه استفاده کرد.
دستور تهیه کسانتره براى گوساله هاى پروارى
مقدار چهل تا چهل و پنج درصد جو، سى تا سى و پنج درصد سبوس، ده تا دوازده درصد تفاله چغندر، سه تا پنج درصد کنجاله تخم پنبه، هشت تا ده درصد سبوس برنج را با مقدارى کربنات کلسیم مخلوط کنید. سپس در اختیار دامها بگذارید.
فراهم کردن خوراک لازم براى دام هاى مختلف
همه دامها براى تولید باید انرژى و پروتئین کافى مصرف کنند. مقدار مصرف ماده هاى غذایى دامها با هم فرق مى کند.
الف – گاوهاى شیرده:
این گاوها به دلیل تولید شیر، خوراکه ایى لازم دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. مخلوط علوفه هایى مانند یونجه خشک با کنسانتره دامى که انرژى کافى داشته باشند، بسیار مناسب است.
مقدار خوراک براى این دامها به نوع دام حک هبومى است یا دورگ و مقدار شیر تولیدى بستگى دارد. مقدار ماده غذایى خشک براى گاوى که دوازه کیلوگرم در روز شیر مىدهد و پانصد کیلوگرم وزن دارد، ده کیلوگرم است. دو کیلوگرم از این مقدار باید کنسانتره باشد.
در ابتداى دوره شیروارى چون دام وزن زیادى را از دست داده و اشتهاى کمترى دارد، باید از علوفه هاى مرغوب و کنسانتره خوب استفاده کرد. به علاوه از دادن علوفه هایى مانند کاه و سبوس برنج باید خوددارى شود.
ب – گاوهاى خشک آبستن
در آخر دوره شیروارى یعنى سه ماه قبل از زایمان کمکم باید از مقدار کنسانتره دامى و علوفههاى مرغوب کم کرد. به جاى آن مى توان، خوراکهاى کم ارزشتر را در غذاى دام قرار داد. یعنى مىتوان به طور کامل از علوفه استفاده کرد و دیگر به دام ها کنسانتره نداد. استفاده زیاد از غذاى آردى در گاوهاى خشک باعث چاقى آنان مى شود. در نتیجه، سخت زایى و بیشتر شدن هزینه ها را به دنبال دارد.
دو هفته قبل از زایمان، کم کم مقدار کنسانتره در غذاى دام را اضافه کنید. همچنین از علوفه هاى مرغوب مانند یونجه باید در خوراک دام استفاده کرد.
ج – گوساله هاى پروارى
سه ماهه اول دوره پروار: در این دوره، استخوانها و اندام گوسالهها رشد مىکند. بنابراین گوسالهها به خوراکهایى نیاز دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. براى این کار، علوفههایى مانند یونجه و علف باغ مناسب هستند. به علاوه در مخلوط کنسانتره باید از کنجاله تخم پنبه استفاده کرد. همچنین استفاده از کربنات کلسیم یا پودر آهک و خوراکهاى کلسیم دار ضرورى است.
اضافهوزن روزانه در این دوره، با هزینه کمتر و سرعت بیشتر انجام شود. بنابراین، پروار دام هاى جوان از نظر اقتصادى باصرفه تر است.
سه ماهه دوم پروار: در این دوره گوساله ها رشد ابتدایى خود را انجام داده اند. در نتیجه، استخوانها و اندامها رشد کمترى دارند. بنابراین، براى پروار و چاقشدن گوسالهها باید از خوراکهاى پرانرژى و علوفه هایى که تا حدودى مرغوب هستند، استفاده کرد.
آرد جو، تفاله چغندر قند، ملاس و ویناس ، علف باغ و مقدارى یونجه و کاه براى این دوره مناسب هستند. در این دوره براى اضافهشدن وزن گوسالهها باید هزینه بیشترى کرد. همچنین هفتاد درصد غذاى دام باید از کنسانتره دامى که مواد پرانرژى دارد، تشکیل شود.
استفاده از ضایعات در تغذیه دام
نان خشک
خوراکى است که از آرد گندم به دست مى آید. این خوراک براى دامهاى شیرى و پروارى مناسب است. براى استفاده از این خوراک باید بسیار دقت کرد. زیرا اگر نان خشک کپک زده باشد، باعث مسموم شدن دامها مىشود. به علاوه در درازمدت در گاوهاى شیرى باعث ناراحتى هایى مى شود.
چن نانهاى خشک به طور صحیح جمعآورى نمىشوند، ممکن است لابهلاى آنها چیزهایى مانند تیغ، سوزان و پلاستیک وجود داشته باشد. اگر این چیزها خورده شوند، موجب ناراحتىهاى مختلف براى دام مىشوند.
چیزهایى مانند میخ یا سوزن به طور مسقیم وارد نگارى حیوان مىشوند، کمکم از دیواره نگارى مىگذرند و به قلب مىرسند. در نتیجه باعث مرگ ناگهانى حیوان مىشوند. مادههاى پلاستیکى نیز باعث بستهشدن رودههاى دام مىشوند.
سبوس برنج
نوع درجه یک آن دانه هاى برنج دارد و به شکل آردى است، این نوع از سبوس براى دامها مفید است. اما انواع دیگر که زبره زیادى دارند، براى خوراک دام مفید نیستند. از این ماده در مخلوط کنسانتره براى گاو شیرى شش درصد و براى گاو پروارى نه درصد مىتوان در نظر گرفت. ملاس این خوراک، خاصیت انرژى زایى و مُلین بودن دارد. مىتوان تا ده درصد از آن را در جیره غذایى روزانه در نظر گرفت. شروع تغذیه با این خوراک باید کم کم باشد. ملاس جایگزین خوبى براى غذاتى مانند جو و ذرت است.
استفاده از ضایعات براى کم شدن قیمت جیره غذایى و استفاده بهتر و بیشتر از محصولات فرعى کارخانه ها بسیار مناسب است. ولى مصرف بیشتر از اندازه و ناگهانى این مواد باعث ناراحتىهاى شدید گوارشى براى دام مى شود. براى مثال، استفاده از چغندر خوراکى، خربزه، هندوانه و صیفىجات دیگر باید کمکم شروع شود. یعنى از روزى دویست گرم شروع شود در پایان هم کمکم قطع شود.
روش غنىسازى کاه :
به دلیل استفاده زیاد کاه در تغذیه دام، غنی سازى این علوفه اهمیت زیادى دارد. براى غنی سازیکاه، ابتدا آب و مقدار مشخصى اوره را با هم مخلوط مىکنند. اگر ملاس هم وجود داشته باشد، مقدار مشخى از ملاس هم با آن مخلوط مىکنند. وقتى اوره و ملاس در آب به خوبى حل شد، آن را بر روى توده کاه مى پاشند و کاه را به هم مى زنند. سپس آب را در داخل سیلوى سیمانى مى ریزند و فشرده مى کنند. با این کار هواى داخل سیلو خارج مىشود. سپس اب استفاده از پلاستیک روى آن را مىپوشانند. این کاه به مدت بیست و پنج روز به همین صورت باقى مى ماند و سپس مصرف مىشود.
مقدار ماده هاى لازم براى غنىی سازى کاه
ملاس ۴ تا ۱۰ کیلوگرم
کاه ۱۰۰ کیلوگرم
آب ۵۰ تا ۸۰ لیتر
اوره ۴ کیلوگرم
فایدههاى غنى سازى کاه :
۱- پانزده درصد به ارزش غذایى کاه اضافه مىشود.
۲- پروتئین کاه بیشتر مىشود.
۳- کاه خوش خوراک مىشود.
۴- اگر در غنىسازى کاه از ملاس هم استفاده شود، انرژى آن بیشتر مىشود.
نکتههاى مهم در تغذیه دام :
۱- براى جلوگرى از نفخ دام باید کاه غنی شده را همراه با علوفه هاى خشک دیگر استفاده کرد. مقدار کاه غنی شده را براى گوسفند از دویست گرم و براى گاو از سیصد گرم در روز شروع مىکنند. کمکم این مقدار را بیشترى مىکنند.
۲- سبوس به تنهایى، خوراک کنسانتره به حساب نمىآید. از دادن مقدار زیاد این خوراک به دام خوددارى کنید. زیرا باعث کمشدن چربى شیر مىشود.
۳- آرد گندم براى تغذیه نشخوارکنندگان مناسب نیست. چون پروتئین موجود در گندم باعث نفخ در گاو مىشود. همچنین حرکت شکمبه را کم مىکند و باعث ناراحتىهاى گوارشى در دام مىشود
مطلب مشابه ای وجود ندارد.
منبع : بازار بزرگ کشاورزی ایران – البرز ملاس
عالی بود
زنده باشید. سپاسگذاریم.